بیماری انحراف ستون فقرات
ناهنجاری های ستون فقرات، یکی از بیماری های رایج به خصوص در سنین بالاست. انحراف ستون فقرات که یکی از انواع ناهنجاری های ستون فقرات محسوب می شود، به دلیل تغییر جهت و قوس طبیعی ستون فقرات رخ می دهد. معمولا انحراف ستون فقرات، در اثر ساییدگی مهره های کمری در اثر افزایش سن و یا عوارض جراحی های مختلف انجام شده سال های گذشته ایجاد می شود.
انحراف ستون فقرات زمانی به وجود می آید که دیسک ها و مفاصل به مرور زمان خراب شوند و دیگر قادر به حمایت از وضعیت طبیعی ستون فقرات نباشند. افرادی که با این مشکل مواجه اند، ممکن است درد زیادی را تجربه کنند. البته درد ایجاد شده در اثر تغییر انحنای ستون فقرات، ناشی از فشار وارد شده به مفاصل و اعصاب است. در ادامه این مقاله قصد داریم در مورد انحراف ستون فقرات، نحوه درمان و تشخیص و انواع این بیماری صحبت کنیم.
انحراف ستون فقرات چیست؟
ستون فقرات از 24 مهره مختلف تشکیل شده است که با کمک رباط ها، اعصاب و عضلات در کمر نگه داشته می شوند. این ستون فقرات، دارای انحنای مشخصی است. قوس هایی که در ستون فقرات به وجود آمده اند، از کودکی و در اثر تلاش کودک برای راه رفتن شکل گرفته اند.
گاهی انحنای ستون فقرات تغییر می کند و مشکلات زیادی در ستون فقرات به وجود می آید. تغییر انحنای ستون فقرات می تواند در اثر نقص مادرزادی، رشد نامناسب کودک، پیری و یا جراحی های قبلی به وجود آمده باشد.
انواع مختلف انحراف ستون فقرات
انحنای ستون فقرات به صورت غیر طبیعی، دارای سه نوع مختلف است که هر کدام می توانند به علت های مختلفی ایجاد شوند. از جمله انواع انحراف ستون فقرات می توان به موارد زیر اشاره کرد.
اسکولیوز
اسکولیوز یکی از انواع انحراف ستون فقرات است که می تواند زمانی شروع شود که دیسک ها شروع به تحلیل رفتن می کنند. این نوع از انحنای ستون فقرات، در واقع در اثر تغییر زاویه ستون فقرات در پهلو ایجاد می شود. اسکولیوز به دلیل اینکه مفاصل ستون فقرات به نام مفاصل فاست از بین رفته اند، و ستون فقرات نمی تواند انعطاف پذیری خوبی داشته باشد، به وجود می آید. در این نوع از انحراف ستون فقرات، ستون فقرات کج شده و درد زیادی را به همراه دارد.
از هر 10 مورد از ابتلا به اسکولیوز، 8 مورد از افراد دارای علت ناشناخته هستند. به همین خاطر، این نوع از انحراف ستون فقرات معمولا با اسکولیوز ایدیوپاتیک شناخته می شود. با این حال مواردی وجود دارند که می توانند باعث افزایش احتمال ابتلا به این بیماری شوند که عبارتند از:
- شکل نگرفتن استخوان های ستون فقرات در رحم
در برخی از افراد، اسکولیوز به صورت مادرزادی بوده و از بدو تولد قابل مشاهده است. این مشکل نیز به علت شکل نگرفتن استخوان های ستون فقرات در رحم خواهد بود.
- وجود یک بیماری زمینه ای عصبی یا عضلانی، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
در صورتی که یک بیماری زمینه ای عصبی یا عضلانی وجود داشته باشد، به انحراف ستون فقرات، اسکولیوز عصبی عضلانی گفته می شود.
- ساییدگی و پارگی دیسک ستون فقرات با افزایش سن
- در صورتی که دیسک میان ستون فقرات دچار ساییدگی و پارگی شده باشند، اسکولیوز دژنراتیو به وجود آمده است. این نوع از انحراف ستون فقرات بیشتر در افراد مسن دیده می شود.
کیفوز
کیفوز یکی دیگر از انواع انحراف ستون فقرات است که در اثر گرد شدن غیر طبیعی ستون فقرات رو به جلو به وجود می آید. به طور کلی، زمانی می گوییم فرد دارای کیفوز است که دارای انحنای بیش از 50 درجه در ستون فقرات خودش باشد.
کیفوز می تواند در اثر عوامل مختلفی به وجود بیاید؛ اما معمولا در اثر شکستگی های فشاری ناشی از پوکی استخوان در سنین بالا به وجود خواهد آمد. افرادی که دارای کیفوز هستند، معمولا از این موضوع شکایت می کنند که نمی توانند به راحتی صاف بایستند. کیفوز به عنوان یکی از انواع انحراف ستون فقرات، می تواند در اثر عوامل مختلفی به وجود آمده باشد که عبارتند از:
- رشد غیر طبیعی مهره ها در رحم که با نام کیفوز مادرزادی هم شناخته می شود.
- داشتن وضعیت نامناسب یا خمیدگی در اثر کار کردن
- بیماری شوئرمن
این بیماری می تواند باعث بدشکل شدن مهره ها شود.
آرتروز
پوکی استخوان
اسپینا بیفیدا
این بیماری در واقع یک نقص مادرزادی است که در آن ستون فقرات جنین در حین رشد در داخل رحم، به طور کامل بسته نمی شود.
عفونت های ستون فقرات
تومورهای ستون فقرات
لوردوز
لوردوز که به آن swayback گفته می شود، وضعیتی است که در آن ستون فقرات به طور قابل توجهی در قسمت پایین کمر به سمت داخل خم می شود و ظاهری متمایل به عقب ایجاد می کند. افرادی که دارای لوردوز هستند، معمولا مشکل خودشان را با گودی کمر عنوان می کنند.
شرایط مختلفی می توانند باعث افزایش خطر ابتلا به لوردوز شوند که عبارتند از:
- آکندروپلازی
آکندروپلازی یک نوع اختلال است که به واسطه آن استخوان ها به درستی رشد نمی کنند. به همین خاطر، معمولا افراد دارای این بیماری و اختلال، قدهای کوتاهی دارند.
- اسپوندیلولیستزیس
زمانی که یکی از مهره های کمری که در معمولا در قسمت پایین کمر هم قرار دارد، به سمت جلو بلغزد، این مشکل رخ می دهد.
- پوکی استخوان
زمانی که مهره های ستون فقرات شکننده شوند و به راحتی شکسته شوند، احتمال ابتلا به لوردوز افزایش پیدا می کند.
- کیفوز
کیفوز می تواند با گرد شدن غیر طبیعی در قسمت بالایی پشت مشخص است. کیفوز می تواند عاملی برای به وجود آمدن لوردوز هم باشد.
- التهاب دیسک
اگر دیسک های بین استخوان های ستون فقرات در اثر عفونت، ملتهب شوند، احتمال اینکه لوردوز به وجود بیاید، افزایش پیدا می کند.
- لوردوز جوانی خوش خیم
برخی از افراد در سنین پایین و در جوانی، شاهد لوردوز هستند. اما احتمال دارد که این نوع لوردوز پیشرفت کند و باعث شدیدتر شدن انحراف ستون فقرات شود.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز یک انحنای جانبی غیر طبیعی در ستون فقرات است. این انحراف ستون فقرات، اغلب در دوران کودکی و اوایل نوجوانی تشخیص داده خواهد شد. انحنای نرمال در ستون فقرات در گردن، قفسه سینه و کمر، در محور ساژیتال (یعنی زمانی که از پهلو به کمر نگاه می کنیم) رخ داده اند. واقعیت این است که انحناها در ستون فقرات کاملا طبیعی هستند.
اما زمانی که اسکولیوز به وجود می آید، یک انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات در محور فرونتال (یعنی زمانی که از روبرو یا پشت به کمر نگاه می کنیم) رخ می دهد. اسکولیوز در واقع یک مشکل پیچیده در ستون فقرات است که می تواند درد و مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد.
این انحراف ستون فقرات می تواند با عمل جراحی و یا بریس های مختلف درمان شود. به هر حال آن چیزی که مهم است، درمان زودرس این مشکل خواهد بود.
علائم انحراف ستون فقرات
علائم انحراف ستون فقرات می تواند بسته به نوع انحراف و شدت بیماری متفاوت باشد. به همین خاطر، بهتر است که برای اطلاع دقیق تر از علائم انحراف ستون فقرات، علائم را برای هر یک از انواع بیماری های انحراف ستون فقرات ذکر کنیم.
علائم لوردوز
- برجسته تر نشان دادن باسن
- وجود فاصله زیاد میان کمر و زمین در هنگام خوابیدن و استراحت کردن
- احساس درد در کمر و ناراحتی
- وجود مشکلات حرکتی در مواقع خاص
علائم کیفوز
- خم شدن سر به سمت جلو نسبت به بقیه بخش های بدن
- وجود قوز یا خمیدگی در قسمت بالایی پشت
- خستگی در پشت یا پاها
- احساس درد در کمر، در اثر انجام فعالیت های بدنی و ایستادن های طولانی مدت
علائم اسکولیوز
- بالا بودن یکی از تیغه های شانه نسبت به دیگری
- ناهموار بودن کمر یا لگن
- خم شدن به یک سمت در هنگام راه رفتن و ایستادن
راه های تشخیص انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات در گروه انواع بیماری های پیشرونده قرار می گیرد که می تواند مشکلات زیادی را برای افراد ایجاد کند. قطعا با تشخیص زودهنگام این بیماری، می توان آن را سریع تر و بهتر درمان کرد. از جمله روش های تشخیص انحراف ستون فقرات عبارتند از:
- اشعه ایکس
در این روش از اشعه ایکس برای تولید تصاویر مختلف از استخوان ها استفاده می شود. چون در تصویربرداری با اشعه ایکس رباط ها، دیسک ها و بافت های نرم دیده نمی شوند، می توان با کمک این روش یک ارزیابی کلی در ناهنجاری های استخوانی داشت. کیفوز و اسکولیوز را می توان با اشعه ایکس ارزیابی کرد.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)
یکی دیگر از روش هایی که برای تشخیص انحراف ستون فقرات مورد استفاده قرار می گیرد، ام آر آی است. در این روش، از امواج رادیویی برای ثبت تصاویر دقیق از ستون فقرات و نخاع استفاده می شود. با کمک این روش، می توان از اعصاب نخاعی و سایر بافت های نرم نیز عکس برداری کرد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی تی اسکن یک روش تصویربرداری است که برای تشخیص انحراف ستون فقرات استفاده می شود. در این روش، می توان تصاویر دقیقی را از استخوان ها و بافت های نرم ثبت کرد. استفاده از این روش مزایای زیادی را نسبت به اشعه ایکس به همراه دارد. به طور مثال با سی تی اسکن می توانید جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس ثبت کنید.
درمان انحراف ستون فقرات
برای درمان انحراف ستون فقرات روش های مختلفی وجود دارد. در بسیاری از موارد، پزشک ترجیح می دهد که از روش های غیرجراحی برای درمان این مشکل استفاده کند. از جمله روش های درمان غیر جراحی انحراف ستون فقرات می توان به روش های زیر اشاره کرد.
تجویز داروهای مختلف
ممکن است پزشک برای کنترل علائم بیمار، داروهای مختلفی را برای او تجویز کند. این داروها معمولا داروهای مسکن و ضد التهاب هستند که می توانند باعث کنترل علائم بیمار شوند. البته در بسیاری از موارد درمان انحراف ستون فقرات بیمار با کمک این روش امکان پذیر نیست. اما می توان علائم را تا حد زیادی با کمک داروهای مختلف کنترل کرد.
فیزیوتراپی و داشتن برنامه ورزشی
در بسیاری از موارد می توان با شرکت در جلسات فیزیوتراپی مختلف و داشتن برنامه های ورزشی منظم، شاهد بهبود علائم انحراف ستون فقرات بود. با این حال چون انحراف در ستون فقرات می تواند حادتر شود، لازم است که افراد با در نظر داشتن برنامه های ورزشی مناسب، مشکل خود را کنترل و برطرف کنند. در صورتی که برنامه های ورزشی نامناسب انتخاب شوند، می توانند باعث بدتر شدن اوضاع نیز شوند. بنابراین، مراجعه به فیزیوتراپیست و دنبال کردن برنامه های ورزشی، بسیار مهم است.
استفاده از بریس های مخصوص
در بسیاری از موارد می توان ناهنجاری و انحراف ستون فقرات را با کمک بریس های مخصوص درمان کرد. با این حال بریس ها باید بسته به نظر پزشک خریداری شوند. چون خود بریس ها نیز تنوع بسیار زیادی دارند و بیمار نمی تواند بسته به تشخیص خودش، یکی از این بریس ها را انتخاب کند. همچنین، ممکن است پزشک در کنار اینکه از بیمار درخواست می کند تا از بریس های مخصوص استفاده کند، احتمالا به او می گوید که در کنار بریس از فیزیوتراپی و تمرین های ورزشی هم کمک بگیرد.
جراحی انحراف ستون فقرات
همانطور که اشاره کردیم، برای درمان انحراف ستون فقرات پزشک تلاش می کند که از روش های غیر جراحی استفاده کند. اما گاهی بسته به شدت بیماری و مشکلات زیادی که به دنبال بیماری وجود دارد، نیاز است که جراحی انحراف ستون فقرات انجام شود.
اهداف جراحی انحراف ستون فقرات، کاهش درد و دستیابی به بهترین روش درمان برای بیمار است. البته با توجه به شرایط بیمار، ممکن است روند جراحی انحراف ستون فقرات متفاوت باشد. به همین خاطر، جراح می بایست بر اساس شرایط بیمار و پیشرفت بیماری وی، بهترین روش را برای درمان اسکولیوز، کیفوز و لوردوز انتخاب کند.
به طور کلی، در صورتی که بیمار شرایط زیر را داشته باشد، استفاده از عمل جراحی ضروری است.
- بیمار درد شدیدی را تجربه می کند که با فیزیوتراپی یا بریس و حتی داروهای مسکن آرام نمی شود.
- تغییر شکل ستون فقرات در حال پیشرفت باشد.
- ناهنجاری های فیزیکی در اثر انحراف ستون فقرات وجود داشته باشد که بیمار قادر به تحمل آن ها نباشد.
- انحراف ستون فقرات باعث فشرده شدن نخاع و اعصاب شده باشد.
- تغییر شکل ستون فقرات آنقدر شدید است که حتی پس از رشد نیز می تواند منجر به مشکلات زیادی شود.
